Heeft Joe Sacco in Nederland nog een introductie nodig? Eigenlijk niet, want de Amerikaan die oorlogsreportages maakt in stripvorm won twee jaar geleden al de Vpro Grand Prix van de Stripdagen Haarlem. Toch duurde het tot de vroege zomer van 2004 voordat er eindelijk werk van hem in Nederlandse vertaling verschijnt: Fikser (een ietwat infantiele vertaling van het origineel The Fixer). Vermoedelijk uit strategische overwegingen koos uitgeefcombinatie Atlas/Oog & Blik voor Sacco's meest recente werk. Maar niet getreurd, want concurrent Ger van Wulften (uitgeverij Rechtdoorzee Mijl op 7, Xtra) legt zich toe op de vertaling van twee oude klassiekers: Palestine en Safe Area Gorazde. Tot zover de beursberichten, nu het boek zelf. Fikser toont aan dat Joe Sacco is veranderd. Wie hem in Haarlem heeft gesproken, weet dat hij niet langer overkomt als de stuntelige neuroot die in zijn eerdere werk op reportage gaat naar de brandhaarden overal ter wereld. Sacco (1960) oogt volwassener dan zijn personage, hetgeen zich ook vertaalt in de tekenstijl van Fikser: realistischer en minder cartoonesk dan in zijn vroegere werk. Vooral rauwer ook. Geen stijlbreuk, maar eerder een rijpingsproces. Ter compensatie lijkt de papieren Sacco nog steeds op een kluns. Fikser verhaalt van Sacco's recente terugkeer naar Sarajevo, waarbij de hoofdrol opmerkelijk genoeg is weggelegd voor de tussenpersoon die de stripreporter door de getroffen stad loodst. De cynische Neven is een regelaar, een ritselaar, een - vooruit - fikser. Sacco beschrijft hoe hij zich als buitenlandse verslaggever laat leiden door deze dubieuze gids, die zelf een verleden heeft als sluipschutter. Pijnlijk zijn de situaties waarin duidelijk wordt hoe afhankelijk beide mannen van elkaar zijn: Sacco wil informatie, Neven wil geld. De journalist moet immers met een goed verhaal thuiskomen, terwijl de drankzuchtige ritselaar met moeite de eindjes aan elkaar kan knopen. Door op deze afhankelijkheid in te zoomen, toont dit verhaal een bizarre vriendschapsband, die een inkijkje verschaft in de ziel van Sarajevo. De kracht van Sacco's werk schuilt in het tonen van de genadeloze realiteit, maar tegelijkertijd oog houden voor menselijke emotie. Neven is overduidelijk een sjacheraar, maar wel eentje die is gegroefd door het oorlogsleed. Vanwege de rauwe tekenstijl mist Fikser de schwung van het eerdere werk, maar krijgt het juist weer wel een toepasselijke desolate sfeer. Sacco blijft dus acteren op het hoge niveau dat we van hem kennen.