In tijden van ernstige tegenspoed, oorlog, hongersnood of pandemische lockdown komt de menselijke moraal onder ernstige druk te staan. Hedentendage zien we dat terug in avondklokrellen, winkelplunderingen en massaal bezoek aan het Vondelpark. Honderd jaar geleden, in een minder hedonistisch tijdperk, toen de mens zich nog niet gedroeg als een verwende kleuter, werd de psyche al eens danig op de proef gesteld door de Grote Oorlog (1914-1918). Een deel van deze apocalyptische massamoord speelde zich af in de permanente modderpoel van Vlaanderen en Noord-Frankrijk. Een kansloze strijd van vlees en bloed tegen industri?le machinerie. Het resultaat per saldo: een zwaar gedecimeerde generatie, een bizar aantal ernstig verminkte oorlogsinvaliden en een internationaal trauma dat zijn weerga niet kent. Dat gold overigens maar voor een deel van de bevolking. Adel, Elite en Grootkapitaal waren in de meeste gevallen de dans ontsprongen doordat zij zich op z?n minst officiersfuncties hadden toebedeeld, of anderszins een gang naar de loopgraven wisten te voorkomen. Hoewel de economie grotendeels tot stilstand was gekomen, bood de oorlog ook nieuwe kansen. Na de wapenstilstand kon er begonnen worden met het likken van de wonden en vooral: de wederopbouw van de natie. Over met name het eerste aspect (het likken van de wonden) handelt deze grafische roman. Frankrijk had 1,3 miljoen gesneuvelden te betreuren. De meesten lagen al onder de grond, maar niet per se op een begraafplaats, velen waren anoniem begraven en een aanzienlijk aantal was blown to smithereens zoals de Britten dat zo plastisch uitdrukken. Voor het bijeenzoeken, identificeren en met de nodige ceremoni?le eerbewijzen herbegraven van al deze dode helden had de Franse overheid een mooi bedrag vrijgemaakt. En dan was daar het meer particuliere initiatief om de helden te herdenken met een fraai oorlogsmonument. Gefinancierd met crowdfunding verrezen in de jaren na de oorlog in elke Franse gemeente de standbeelden ?a nos enfants?. De een wanstaltig en sentimenteel, de ander artistiek en ontroerend. Om en nabij 36.000 in totaal. De productie daarvan liep in de miljoenen. In Tot ziens daarboven wordt met beide ondernemingen een gigantische zwendel begaan (een van beide berust op waargebeurde feiten) waarmee Pierre Lemaitre laat zien dat de samenleving door cynisme gedreven werd. Toen het boek in 2013 uitkwam als roman werd het direct beloond met de prix-Goncourt. In 2015 werd er een film van gemaakt en nu dus een (vertaalde) grafische roman. De toevoeging die dat biedt is wellicht wat onduidelijk, maar Christian de Metter heeft met z?n ruwe teken- en aquarelstijl de juiste toon en sfeer getroffen.